Tết thanh minh được lưu truyền từ xa xưa cùng với đạo lý uống nước nhớ nguồn. Tuy không phải là ngày lễ lớn trong năm, nhưng đối với mỗi người con quê hương đất Việt thì lại có ý nghĩa tưởng nhớ về cội nguồn để tưởng nhớ công lao của ông bà tổ tiên và thể hiện tấm lòng biết ơn. Hãy cùng Tai Thong tìm hiểu về thời gian, nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết thanh minh nhé!

1. Tết thanh minh 2024 vào ngày mấy?

Tết thanh minh không có ngày cố định, thông thường rơi vào ngày mùng 4 hoặc mùng 5/4 dương lịch, kéo dài 15 - 16 ngày và kết thúc vào ngày 19 hoặc 20/4 dương lịch. Vào năm 2024, tết thanh minh rơi vào ngày 4/4 dương lịch (nhằm ngày 26/2 âm lịch năm Giáp Thìn), kết thúc có thể rơi vào ngày 19/4 dương lịch (nhằm ngày 11/3 âm lịch năm Giáp Thìn).

2. Nguồn gốc của Tết thanh minh

Theo quan niệm của nền văn minh phương đông cổ đại, trong công tác lập lịch có 24 tiết khí thể hiện đặc trưng khí trời từng thời điểm. Tiết thanh minh là tiết thứ 5 trong 24 tiết khí, đến sau tiết xuân phân và kế tiếp là tiết cốc vũ. Theo nghĩa đen, “thanh” có nghĩa là trong lành, “minh” có nghĩa là tươi sáng, tiết thanh minh ý chỉ khoảng thời gian mà tiết trời quang đãng và có không khí trong lành. 

3. Ý nghĩa của Tết thanh minh

Thời tiết trong lành của dịp tiết thanh minh rất thích hợp để đi ra ngoài, vì vậy trong văn hóa đời sống tinh thần của người dân Việt Nam từ bao đời nay, đây là dịp mà con cháu thể hiện tấm lòng hiếu nghĩa qua những hành động khác nhau, trong đó có hoạt động tảo mộ gia tiên và làm lễ cúng gia tiên mong tổ tiên phù hộ con cháu mạnh khỏe và thuận lợi trong cuộc sống.  

4. Tết thanh minh hay Tiết thanh minh đúng?

Tết thanh minh là ngày đầu tiên trong tiết thanh minh, tiết thanh minh là 1 trong 24 tiết khí theo quan niệm lập lịch của các quốc gia phương đông dựa trên 24 điểm đặc biệt trên quỹ đạo của trái đất xung quanh mặt trời. Kéo dài 15 - 16 ngày, bắt đầu sau khi kết thúc tiết xuân phân. Vậy nên, khi nhắc đến Tết thanh minh thì đó là ngày đầu tiên bắt đầu tiết thanh minh.

5. Người Việt thường làm gì trong Tết Thanh Minh

Tết thanh minh là dịp để con cháu sắp xếp thời gian quay trở về thăm viếng cội nguồn tổ tiên, nêu cao tinh thần của đạo lý uống nước nhớ nguồn trong đời sống văn hóa của người Việt. Mọi người sẽ đi tảo mộ và thực hiện lễ cúng gia tiên, sau đó sẽ quây quần bên mâm cơm gia đình nhân dịp các thành viên tề tựu về đông đủ. 

Xem thêm: Cách làm chè trôi nước cúng rằm tháng Giêng đơn giản tại nhà

5.1 Tết thanh minh đi tảo mộ 

Trong dịp Tết thanh minh là thời điểm con cháu sắp xếp thời gian ra nơi chôn cất tổ tiên, ông bà, mang theo dụng cụ cần thiết để dọn cỏ, sửa sang lại phần mộ của gia tiên gọn gàng. Sau đó trang hoàn hoa tươi cho phần mộ tươm tất, chuẩn bị cho phần nghi lễ cúng. Những người làm ăn xa chỉ cần sắp xếp về tảo mộ bất kỳ thời điểm nào, miễn là còn trong dịp tiết thanh minh.

Nhằm thể hiện sự tri ân và thành kính đối với công lao tạo dựng và sinh thành của ông bà tổ tiên. Các bạn nhỏ được cùng tham gia vào hoạt động tảo mộ của gia đình và học hỏi về lòng biết ơn và nhớ về nguồn cội.

Bên cạnh việc dọn dẹp phần mộ của gia tiên, mọi người cũng phụ giúp dọn dẹp các phần mộ xung quanh mà không có người thân đến thăm viếng. Sau đó cắm nén hương tỏ lòng thành kính với người đã khuất. Điều này thể hiện sự nhân văn và tinh thần sẵn sàng giúp đỡ và chia sẻ nhau trong cộng đồng. 

5.2 Tết thanh minh cúng gì?

Sau khi đã dọn dẹp sạch sẽ phần mộ gia tiên, con cháu tiến hành bày mâm cúng lễ gồm đầy đủ những lễ vật và bánh trái tùy theo thông lệ của từng vùng miền. Cầu nguyện tổ tiên phù hộ công việc thuận lợi, sức khỏe cho các thành viên trong gia đình và may mắn bình an.

Sau khi cúng lễ và tảo mộ xong, gia đình sẽ bày mâm cơm và dâng lên bàn thờ tổ tiên tại nhà. Sau khi hết nén hương, gia chủ xin lộc, hóa vàng và hạ mâm cơm cúng xuống mời các thành viên trong gia đình cùng sum vầy ăn uống và trò chuyện chia sẻ nhằm gắn kết tình cảm.

6. Sắm lễ Tiết Thanh Minh

Mâm lễ cúng là một phần quan trọng cần chuẩn bị trong dịp Tết thanh minh, bao gồm các lễ vật và mâm cỗ chay hoặc mâm cỗ mặn.

6.1 Sắm lễ ngoài mộ

Các lễ vật cần chuẩn bị gồm hương, đèn, trầu cau, nước trà hoặc nước trong, tiền vàng và văn khấn để xin lộc. Mâm cỗ chay gồm xôi, chè trôi, nải chuối tươi, thêm 1 số loại trái cây như cam hoặc táo, gạo muối, bỏng, bơ, chén mật ong. Mâm cỗ mặn có thêm các món thịt gà luộc, giò chả, rượu. 

Gia chủ dâng mâm lễ cúng lên trước khu mộ tổ tiên, các lễ vật để riêng, mâm cỗ để riêng. Sau đó tiến hành nghi thức cúng lễ thắp hương và vái 3 lần để tỏ lòng thành rồi đọc bài văn khấn, đợi 2/3 tuần hương thì có thể xin tạ lễ, hóa vàng và xin lộc. Khi lễ cúng hoàn tất, mọi người sửa sang dọn dẹp về nhà để làm lễ cúng tại gia. Bên cạnh đó, mọi người có thể thắp một nén hương cho các ngôi mộ xung quanh để tỏ lòng thành kính và chia sẻ.

6.2 Sắm lễ tại gia

Lễ vật cúng tại gia cũng không yêu cầu quá cầu kỳ, tùy thuộc vào điều kiện và thông tục của mỗi gia đình. Thông thường mâm cúng Tết thanh minh có đầy đủ các món như xôi, chè, trái cây và các món mặn như thịt gà, canh măng, món xào. Các lễ vật như trầu cau, nước trong, hoa tươi, tiền vàng. Bên cạnh đó, một số gia đình không có thông tục nấu mâm cỗ cúng tết thanh minh, chỉ dâng hoa và trái cây sau đó thắp hương tỏ lòng thành kính.

Cần dọn dẹp nhà cửa gọn gàng, lau bàn thờ gia tiên sạch sẽ trước khi cúng. Gia chủ mặc quần áo chỉnh tề, thắp hương và vái 3 lần để tỏ lòng thành rồi đọc bài văn khấn. Đợi hết 1 tuần hương, gia chủ vái xin lộc, hóa vàng và hạ lễ mâm cơm mời các thành viên trong gia đình cùng nhau ăn uống.

7. Những điều nên làm và không nên làm trong Tết Thanh Minh

Khi đi tảo mộ ở khu nghĩa trang, các bạn cần lưu ý một số điều để tránh gặp điều xui xẻo:

• Chú ý cẩn thận, lúc đi đứng không được giẫm đạp lên phần mộ hoặc đồ cúng cúng trên phần mộ của người khác. 
• Phụ nữ đang hành kinh, mang thai hoặc người đang có sức khỏe không tốt không nên đi tảo mộ, vì sức đề kháng yếu dễ bị nhiễm lạnh và khí độc, ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Dù nhân dịp các thành viên trong gia đình sum họp tham gia tảo mộ nhưng không được dàn hàng chụp hình ở khu vực nghĩa trang, điều này thể hiện sự không trang nghiêm.
• Khi đi tảo mộ cần lưu ý giữ yên tĩnh, không được nói chuyện to tiếng gọi tên nhau, có hành động chỉ trỏ xung quanh các ngôi mộ, điều này gây phiền nhiễu cho những người xung quanh và thể hiện sự bất kính đối với tổ tiên.
• Không nên đi tảo mộ lúc tờ mờ sáng hoặc chập choạng tối nhằm tránh chướng khí có thể ảnh hưởng xấu đến người đi viếng mộ.

8. Văn khấn ông bà ngày Tiết thanh minh

8.1 Văn khấn Tiết Thanh Minh ngoài mộ

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy hương linh: (đọc tên người dưới phần mộ)

Hôm nay là ngày (đọc ngày âm lịch), nhân tiết Thanh minh, tín chủ chúng con là… ngụ tại số nhà… phường… quận,… thành phố…

Chúng con và toàn thể thành viên trong gia đình nhờ công ơn cao dày của … chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh lai lâm hiến hưởng.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

8.2 Văn khấn Tiết Thanh Minh tại gia

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương.
Con lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ…
Con lạy bà tổ cô ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia

Hôm nay là ngày 26 tháng 2 năm Giáp Thìn

Nay con giữ việc phụng thờ tên là..., tuổi…, sinh tại xã..., huyện..., tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cúng phẩm vật lòng thành nhân dịp tiết Thanh Minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.

Con thành tâm thành kính cúi xin gia tiên tiền tổ, bà tổ cô ông mãnh, ông bà… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi cho công việc của gia đình con đều thuận buồm xuôi gió, gặp nhiều may mắn.

Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)

Trên đây là các thông tin tổng hợp liên quan đến ngày Tết Thanh Minh. Hy vọng sẽ mang lại sự hữu ích và chúc các bạn đón một dịp tết thanh minh bình an bên gia đình. Hãy theo dõi các bài viết tiếp theo trên website Tai Thong nhé!

Nguồn: Sưu tầm